Prawo autorskie. Niezamierzone wykorzystanie cudzego utworu.

Prawo autorskie. Niezamierzone wykorzystanie cudzego utworu.

Jesteśmy otoczeni przez utwory. Meble, okładki książek, obrazy, wnętrza, przedmioty codziennego użytku. Wszystko to może być chronione prawem autorskim. Jak zatem kształtują się obowiązki twórcy, który w sposób niezamierzony włącza takie utwory do własnego dzieła?
 
Wyobraźmy sobie sytuację, w której jedna ze scen filmu rozgrywa się w galerii sztuki. Na tle wystawionych w galerii obrazów dwójka aktorów wciela się w odgrywane przez siebie role. Czy twórcy filmu, działając zgodnie z prawem autorskim powinni przed rozpowszechnieniem filmu uzyskać stosowną zgodę artystów, których obrazy pojawiają się w filmowanej scenie?
 
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych włączenie do własnego dzieła innego utworu może być traktowane jako działanie w ramach tzw. dozwolonego użytku, czyli jako działanie niewymagające uzyskania zgody autora utworu włączanego. Warunkiem jest jednak to aby włączenie cudzego dzieła było niezamierzone a nadto aby inkorporowany utwór pozostawał bez znaczenia dla utworu, do którego został włączony.
 
Kiedy w praktyce te warunki zostaną spełnione?
W omawianym przykładzie o dozwolonym użytku będzie można mówić tylko wówczas, gdy nie będzie wątpliwości, że pomimo intencji sfilmowania sceny na tle dzieł sztuki twórcy dzieła filmowego nie mieli zamiaru pokazania konkretnego utworu (obrazu), a nadto gdy dla odbioru filmu nie będzie miało znaczenia to jaki obraz ostatecznie się w nim pojawi. Innymi słowy zgoda autora włączonego utworu nie będzie potrzebna gdy celem działania twórcy nie jest rozpowszechnianie cudzego utworu a stworzenie własnego dzieła, w którym co prawda pojawia się inny utwór ale tylko jako tło (niemające znaczenia dla właściwej działalności kreacyjnej). 
 
Przepis art. 29(2) prawa autorskiego, o którym mowa wyżej został wprowadzony do polskiej ustawy stosunkowo niedawno, bo dopiero nowelą z 2015 roku jako implementacja dyrektywy 2001/29/WE. Ma on szerokie zastosowanie w działalności kreacyjnej zarówno jeżeli chodzi o twórców amatorskich filmów publikowanych w popularnych serwisach internetowych jak i w przypadku profesjonalnych produkcji.